Namibia (2007)

Namibië is ca. 20 keer zo groot als Nederland, maar heeft slechts 2,1 miljoen inwoners. Kan je je voorstellen wat een RUIMTE dat is? Het is bijna niet voor te stellen dat het gewoon een erg leeg land is, met grote stukken NIETS.

Mooi, groot, rood en leeg…

Het land is bekend om zijn uitgestrekte woestijn met rode zandduinen. In de Sossusvlei staan toeristen in 4×4 auto’s of grote overland tourbussen ‘s ochtends om half 6 in de file om de spectaculaire zonsopgang te bekijken vanaf een hoge duin.

Het is er zo onwerkelijk mooi, dat rode landschap, dat foto’s niet echt lijken, maar gefotoshopped.

Het leukste vond ik om keihard van een duin af te rennen: het mulle zand dempt je snelheid, waardoor je het idee hebt dat je vliegt. Ook de adrenaline kick van sandboarding (op een oud snowboard van de zandduinen af zoeven) en quad biken door de rode woestijn en duinen is verslavend.

“Brangelina” (Angelina Jolie en Brat Pit) en hun kinderen zijn ook verliefd op het gebied. Bij de quad bike verhuur in Walvisbaai hangen foto’s van het gezin en van Brat op de quad bike.

Namibië is rust, stilte, leegte. Er is nauwelijks begroeing, bijna geen (grote) dieren, dus ook weinig mensen. Het is ongelofelijk hoe de San (bushmen) hier ooit hebben kunnen leven, het is zo onherbergzaam.

“Drei Bier, Bitte…”

Het Duitse koloniale verleden is terug te vinden in plaatsnamen zoals Luderitz en Swakopmund: dorpjes met Duitse architectuur en Konditorei, Bierhalle etc. Ook in de fantastische snelwegen en andere infrastructuur herken je de Duitse “Grundlichkeit”.

Namibië is rijk aan grondstoffen, vooral diamanten, die ooit zo van de (woestijn)grond opgeraapt konden worden.

Kolmanskoppe (weer zo’n Duitse naam) was een diamantstadje dat is verlaten toen er ergens anders nog meer diamanten gevonden werden. Wat rest is een verlaten spookstad, midden in de woestijn. Alle huizen zijn gedeeltelijk gevuld met zand en er wonen nu slangen en hyena’s. Een vreemd gezicht…

Door diamantmijnen in zee in het zuiden van het land wordt zoveel zand losgemaakt, dat de kust bij Swakopmund in 50 jaar tijd maar liefst 3 km is gegroeid. Er liggen nu scheepswrakken 3 km het binnenland in, midden in de woestijn, waar vroeger de kust was.

Het zijn lange afstanden om te rijden tussen de verschillende “attracties”: bijna iedereen doet dezelfde plekken aan, dus je komt steeds dezelfde mensen tegen. Anders dan “backpackers route” in bijv Azië: hier is niets anders dan de paar grote “highlights”! Tenminste, dat is als je niet verder kijkt dan de reisgidsen. Eigenlijk is er veel te zien als je op kleine dingen let. Zo heeft Namibië niet de “big Five”, waar Afrika om bekend staat (de olifant, leeuw, luipard, buffel en neushoorn), maar de “Small Five”: hagedissen, spinnen en andere insecten en reptielen die in de woestijn leven.

“How to get stinking rich from a shitty idea…” Het grootste toilet van de wereld staat langs de Namibische Kust, bij Walvisbaai: het is een houten platform op palen in zee, speciaal gemaakt voor vogels. De Vogelpoep wordt eens per jaar “geoogst” en wordt verwerkt tot natuurmest. De eigenaar van het platform is (letterlijk) “stinkend rijk”.

Het bekende Etosha park heeft een bijzondere attractie. Aan de rand van het Okaukuejo kamp is een waterhole met een muur en bankjes erlangs. Je hoeft dus niet in de auto op zoek naar wilde dieren, maar je kunt rustig gaan zitten en dan komen ze naar jou! ‘s Nachts is de waterhole verlicht, waardoor het eigenlijk een 24 uur durende “show” is. Olifanten komen baden, neushoorns komen drinken, giraffen, zebra’s, springbokken lopen af en aan.

“Groeten uit de rimboe!”

Ik wilde graag naar Himba stam in het noorden. Zij leven nog helemaal traditioneel. Ze zijn in Nederland en Belgie bekend van het TV-programma “Groeten uit de rimboe”, waar een Nederlands gezin 3 weken bij een Himba stam wordt “gedropt” en moet zien mee te doen met hun leven.

In Luderitz gaf ik t-shirts aan straatvegers. Een aantal waren vrouwen met rode klei bedekte gezichten achter hun werktenue. Waren dat Himba vrouwen?

Een week later hoor ik dat er vlakbij het stadje Kamanjab in Noord Namibië een Himba dorp blijkt te zijn dat alleen op afspraak bezocht kan worden. Ik heb geen tijd om te wachten op een mogelijkheid, dus waag het erop en rijd ernaartoe. Omdat er geen borden staan, is het even zoeken, maar ik vind het. Ik kom toevallig de broer van de gids tegen en maak een afspraak voor de volgende ochtend. Ik campeer op een prachtige plek in de natuur met het gezang vanuit het dorp in het donker op de achtergrond.

Jaco is een Namibiaan, opgegroeid met de Himba, en getrouwd met een aantal(!) Himba vrouwen spreekt hun taal en kent de cultuur. Hij vertelt over hun gebruiken:

Er is in de wijde omtrek geen water, dus wast men zich nooit. In ieder geval niet op de manier zoals wij die kennen. Maar iedere ochtend nemen de vrouwen een “mini-stoombad” van gedroogde kruiden waarmee ze zichzelf, hun kleding en hun sieraden reinigen. Daarna masseren ze elkaar en smeren ze zich in met de rode oker/klei die ze dat bijzondere uiterlijk geeft. De oker is niet alleen een “statussymbool” (want erg duur), maar beschermt ook tegen de zon en insecten en remt haargroei. Dat vroege ochtend ritueel duurt 3 uur!

• De rode oker is een statussymbool. Het halen van de oker in een speciaal gebied, duurt maar liefst twee maanden! Alleen vrouwen die in de overgang zijn, mogen dat doen. Anderen betalen veel geld voor een beetje rode oker.
• De Himba steken zowieso veel tijd en geld in hun uiterlijk. Iedere 3 à 4 weken worden de haren opnieuw gevlochten en met oker ingesmeerd. Eerst zwarte oker om de haargroei te stimuleren en daarna de rode oker voor het mooie uiterlijk. Dat hele proces plus vlechten duurt 4 dagen!
• Een vrouw van 60 ziet er super uit. Mooie huid, een sterk, strak lichaam. Je kunt zien dat hun manier van leven gezond is (voor hen dan, haha!).
• Er mag geen bloed vloeien in de kraal (het “dorp”). Er is immers geen water om het schoon te maken. Als er dieren worden geslacht, worden die daarom gewurgd. Als vrouwen ongesteld zijn, moeten ze om die reden de kraal verlaten en wonen ze in een speciaal hutje in de omgeving waar eten naartoe wordt gebracht. Normaal gesproken leven de Himba op karnemelk en ghee (geklaarde boter), maar als vrouwen ongesteld zijn, mogen ze geen melkproducten. Alle vrouwen zijn trouwens tegelijk ongesteld. Het hele dorp is dan “leeg”, op wat jonge kinderen en oma’s na, die al het werk moeten doen voor de mannen die de koeien hoeden.
• Het karnen van de melk duurt zo’n drie uur. Het is zwaar werk en een eentonige beweging om de kalebas met melk steeds heen en weer te schudden tot het boter wordt.

Alles aan de outfit van de Himba heeft betekenis: van de haardracht tot de sieraden:

• Het dorp functioneert ook als opvang voor weeskinderen uit andere dorpen in de omgeving. de haardracht van de kinderen geeft aan hoeveel (groot)ouders ze nog hebben en of de ouders gescheiden zijn. Vlechtjes voor op het hoofd zijn symbool voor de ouders en vlechtjes achter op het hoofd geeft het aantal grootouders aan. Haar met een streep van voor naar achter betekent gescheiden ouders.
• De halsketting die de kinderen dragen, geeft de status aan. Hoe meer halskettingen ze dragen, of hoe dikker de halsketting, hoe hoger de status.
• Aan het materiaal waarvan de riem van een vrouw is gemaakt kan je zien of ze getrouwd is (leer met ijzer) of nog vrijgezel (stro). De enkels van een vrouw zijn het meest intieme deel, intiemer zelfs dan de geslachtsdelen. De enkels zijn daarom altijd bedekt. Vrouwen met een hoge status doen dat met ijzer, lage status met stof of leer.
• Ik vind zelf de prachtige bonten rokjes het mooist. De vrouwen laten me zien hoe een huid steeds weer met urine en oker wordt ingesmeerd en in de juiste plooi wordt gevouwen tot hij op een gegeven moment zelf in het gewenste model blijft. Wat een geduld moet je hebben om zo je kleding te maken! Maar het resultaat mag er zijn. De jonge meiden dragen de kunstige bontrokjes over hun billen. De plooien schudden sierlijk op en neer als ze lopen.

Ik speel een soort “trefbal” met een aantal kinderen. Een zak stof wordt heen en weer gegooid tussen twee teams kinderen en degenen die in het midden staan moeten de bal zien te ontwijken. De kids zijn echter zó snel en sterk, dat ik me erg lomp voel en het na een kwartiertje voor gezien houd…. De zware “bal” suisde een aantal keer rakelijks langs me heen en ik moet er niet aan denken dat ik die voor mijn hoofd of tegen mijn knie krijg… Ik voel me erg “Westers” als ik opgeef….

Er zijn twee hoogzwangere jonge vrouwen in het dorp. Met hun dikke buiken zitten ze samenzweerderig bij elkaar. Het blijkt dat een vrouw die voor het eerst zwanger is, door een andere zwangere vrouw wordt “opgeleid” in wat ze kan verwachten en wat ze straks moet doen. De bevalling moet ze echter helemaal alleen doen, buiten het dorp.

Als de kinderen 12 jaar zijn, worden de onderste vier voortanden uitgeslagen. Geschokt vraag ik waarom. “Het is een teken van schoonheid en het helpt om de taal beter te spreken”, is het simpele antwoord. Verder wordt er niet over gesproken. Ik kijk om me heen en zie inderdaad dat iedereen in het dorp de onderste tanden mist….

Jongens worden besneden.

Bij de eerste menstruatie van een vrouw wordt al haar haar naar voren gekamd, zodat er een soort “verlegenheids gordijntje” voor haar gezicht ontstaat. Bij de tweede menstruatie wordt al het haar naar achteren gekamd. Daarna krijgt ze de karakteristieke met rode oker ingesmeerde vlechtjes en is ze een volwassen vrouw.

Alle huwelijken zijn gearrangeerd. De keuze van een goede partner is vooral afhankelijk van het aantal koeien. Een man met 150 koeien is een goede partij. Een vrouw “kost” vijf koeien. De meeste Himba trouwen rond hun 13e / 14e.

Mannen slapen op een houten “kussen” omdat hun hoofd en haar nooit de grond mogen raken. De vrouw slaapt in zijn armen, zodat haar hoofd op zijn arm rust.

Beide partners mogen lovers hebben. Dat is algemeen geaccepteerd en zorgt volgens onze gids voor een gelukkig liefdesleven, zonder jaloezie. Als er uit zo’n verhouding kinderen komen, dan zijn dat de kinderen van de wettelijke man, ook al is duidelijk dat die door de lover zijn verwekt.

Bij het overlijden van iemand, worden zijn twee grootste koeien doodgemaakt en meebegraven. De Himba worden in zittende houding begraven: mannen met hun gezicht richting het noorden, vrouwen met hun gezicht richting het zuiden.

De Himba hebben allemaal mooi versierde koeienhoorns met “snuf” erin: een soort snuiftabak gemaakt van lokale kruiden. Ik mag een beetje proberen en snuif voorzichtig het groene poeder naar binnen. Het kriebelt een beetje en ik moet niezen, tot groot vermaak van de Himba. Mijn neus gaat meteen open en urenlang heb ik het gevoel dat ik heel veel lucht binnenkrijg. Goed voor je sinussen!

Er is een meisje van 16, Gapi, die een beetje mijn “vriendin” is. Ze ziet er prachtig uit in haar bonten rokje en kijkt heel alert en trots uit haar ogen. Ze blijkt zelfs een paar woorden engels te begrijpen. We zitten samen een tijdje naar het dorp te kijken en “praten” wat. We lachen eigenlijk vooral veel. Ze heeft een hele mooie glimlach en is volgens mij erg slim. Later als de gids erbij is om te vertalen vraag ik haar wat haar droom is. “Ik wil de grootste veehouder uit het gebied worden”, zegt ze vastberaden. Ondanks de “westerse wereld” die ze steeds meer om zich heen zien, kiest deze jonge dame voor een traditionele waarde. Als ik haar zo bekijk, dan denk ik dat het haar nog gaat lukken ook! Succes, Gapi!